Η ουλίτιδα είναι το πρώτο στάδιο φλεγμονής του περιοδοντίου , δηλαδή του συνόλου των ιστών που περιβάλλουν και στηρίζουν το δόντι. Στη φάση 1 η κατάσταση είναι πλήρως αναστρέψιμη και χαρακτηρίζεται από συμπτώματα όπως αιμορραγία κατά το βούρτσισμα, διόγκωση, και ερυθρό χρώμα των ούλων. Όταν περιορίζεται γύρω από ένα δόντι ή μια μικρή ομάδα δοντιών λέγεται εντοπισμένη ενώ όταν επεκταθεί στο σύνολο της οδοντοστοιχίας λέγεται γενικευμένη.
Οι παράγοντες που εμπλέκονται στην εμφάνισή των φλεγμονών του περιοδοντίου είναι πολλοί : κληρονομικοί παράγοντες, γενικές ασθένειες (για παράδειγμα ο διαβήτης),λήψη ορισμένων φαρμάκων, απουσία στοματικής υγιεινής,κακότεχνες ή φθαρμένες οδοντιατρικές εργασίες κ.α.
Το σημαντικότερο ίσως ρόλο στην παθογένεια παίζει η οδοντική μικροβιακή πλάκα και οι τοξίνες που παράγουν τα βακτηρίδια στην επιφάνειά της.
Μετά τη λήψη ενός γεύματος, επάνω στις οδοντικές επιφάνειες σχηματίζεται από τα υπολείμματα των τροφών μια μαλακή άμορφη μάζα που ονομάζεται οδοντική μικροβιακή πλάκα. Αρχικά η πλάκα μπορεί να αφαιρεθεί με το βούρτσισμα και τη χρήση οδοντικού νήματος. Εάν αφεθεί, σταδιακά αυξάνεται σε ποσότητα και πυκνότητα, αποκτά σκληρότερη σύσταση και τελικά σχηματίζει τη λεγόμενη τρυγία (ή πέτρα).
Εάν η ουλίτιδα παραμείνει αθεράπευτη συνήθως εξελίσσεται καταστρέφοντας τα βαθύτερα στρώματα των ιστών που περιβάλλουν το δόντι, μεταπίπτει δηλαδή στη Φάση 2 σε περιοδοντίτιδα. Στο στάδιο αυτό τα συμπτώματα γίνονται βαρύτερα, τα ούλα υποχωρούν και η ενισχυτική δομή του οστού χάνεται. Τότε τα δόντια χαλαρώνουν, αρχίζουν να μετακινούνται σε άλλη θέση και όταν χάσουν μεγάλο μέρος από τη στήριξή τους (προχωρημένη περιοδοντίτιδα-Φάση 3) κινδυνεύουν να χαθούν.
Η περιοδοντίτιδα θεωρείται η πιο συχνή αιτία απώλειας δοντιών στους ενήλικες και είναι μη αναστρέψιμη. Με την κατάλληλη θεραπεία μπορούμε ωστόσο να αναχαιτίσουμε την επέκταση της βλάβης, πράγμα που καθιστά την έγκαιρη προσέλευση στο Οδοντιατρείο , αποφασιστικής σημασίας για τη σωτηρία των δοντιών. Εάν διαπιστώσετε μεγάλη υποχώρηση των ούλων, έντονη κακοσμία , χαλάρωση κάποιου δοντιού, εκροή πύου, συχνή αιμορραγία, αύξηση των κενών ανάμεσα στα δόντια , είναι πολύ πιθανό ότι πάσχετε από προχωρημένη περιοδοντική νόσο.
Θα πρέπει να θυμάστε ότι η περιοδοντίτιδα είναι ύπουλη ασθένεια. Ο πόνος δεν είναι συχνό σύμπτωμα, γεγονός που συχνά καθυστερεί την Οδοντιατρική εξέταση. Αν ανιχνευθεί σε προχωρημένο στάδιο οι πιθανότητα να σωθούν τα δόντια που έχουν προσβληθεί μειώνεται δραστικά. Μία απλή περιοδοντική εξέταση μπορεί να αποκαλύψει το πρόβλημα.
Το σχέδιο θεραπείας εξαρτάται από το στάδιο της φλεγμονής. Στα αρχικά στάδια (ουλίτιδα) γίνεται σχολαστική αποτρύγωση (επαγγελματικός καθαρισμός) και στίλβωση των δοντιών, δίνονται οδηγίες σωστής στοματικής υγιεινής και μπορεί να χορηγηθεί κάποιο στοματικό διάλυμα για 1-2 εβδομάδες.
Σε προχωρημένες βλάβες χρειάζεται πιο ριζική αντιμετώπιση , που μπορεί να περιλαμβάνει βαθύτερη απόξεση ή χειρουργική παρέμβαση. Από κει και πέρα ακολουθεί το πολύ σημαντικό στάδιο της διατήρησης του θεραπευτικού αποτελέσματος, με καθημερινή φροντίδα από τον ασθενή, συχνούς επανέλεγχους και αποτρύγωση κάθε έξι μήνες
Σύμφωνα με πρόσφατες έρευνες, οι αθεράπευτες και χρονίζουσες περιοδοντικές βλάβες μπορούν να συμβάλλουν στην πρόκληση σοβαρών συστηματικών νοσημάτων όπως είναι τα καρδιαγγειακά.